آشنایی با شغل مهندس نساجی
در ابتدا بشر برای تهیه لباس و پوشاک و محافظت از خود در مقابل سرما و گرما صنعت نساجی را به وجود آورد. سپس زیرانداز و روانداز خود را به یاری این صنعت تهیه کرد و امروزه نه تنها انواع پوشاک و فرش و موکت را به یاری صنعت نساجی تهیه می کند بلکه برای ساخت ترمز ماشین، شریانهای مصنوعی، جاده ها، هواپیماها و سایت های فضایی، مقاوم سازی کامپوزیت ها، در فیلتراسیون، ژئوتکستال به منسوجات نیازمند است. برای مثال بیش از ۵۰ درصد قلب مصنوعی از الیاف نساجی درست شده است. همچنین بیش از ۷۵ درصد استحکام تایرها از منسوجات است و در جاده سازی نیز قبل از این که اسفالت ریخته شود، منسوجات ویژه ای را روی سطح جاده می خوابانند که عمر جاده ها را افزایش می دهد.
معرفی شغل مهندس نساجی
در ابتدا بشر برای تهیه لباس و پوشاک و محافظت از خود در مقابل سرما و گرما صنعت نساجی را به وجود آورد. سپس زیرانداز و روانداز خود را به یاری این صنعت تهیه کرد و امروزه نه تنها انواع پوشاک و فرش و موکت را به یاری صنعت نساجی تهیه می کند بلکه برای ساخت ترمز ماشین، شریانهای مصنوعی، جاده ها، هواپیماها و سایت های فضایی، مقاوم سازی کامپوزیت ها، در فیلتراسیون، ژئوتکستال به منسوجات نیازمند است. برای مثال بیش از 50 درصد قلب مصنوعی از الیاف نساجی درست شده است. همچنین بیش از 75 درصد استحکام تایرها از منسوجات است و در جاده سازی نیز قبل از این که اسفالت ریخته شود، منسوجات ویژه ای را روی سطح جاده می خوابانند که عمر جاده ها را افزایش می دهد.
مهندسی نساجی مسئولیت تولید انواع منسوجات اعم از انواع پوشاك، كف‌پوش ها مثل فرش و موكت و منسوجات مورد استفاده در صنایع دیگر را بر عهده دارد.اين صنعت یكی از قدیمی‌ترین صنایع كشور است. این صنعت شامل بخش‌های مختلفی می‌شود که از آن جمله میتوان به کارخانه‌های ريسندگي (تولید نخ‌های مختلف)، بافندگي (تولید انواع پارچه)، تولید فرش ماشینی و موکت و همچنین كارخانه هاي تكميل كننده این کالاها مثل رنگرزي،چاپ و کارخانه‌های تولید الیاف مصنوعی مثل نايلون و پلي پروپيلن اشاره کرد.
در بین رشته های مهندسی، در مقابسه به رشته مهندسی مکانیک، رشته مهندسی برق، رشته مهندسی کامپیوتر؛رشته مهندسی نساجی یکی از کم طرفدارترین و آینده نگرترین رشته ها است. اگر از دیدگاه اقتصادی هم بخواهیم به این رشته نگاه کنیم متوجه می شویم این صنعت در اغلب کشورها به عنوان یک صنعت اقتصادی به حساب می آید چرا که واردات و صادرات تولیدات نساجی مثل انواع پارچه و … قابلیت غنی تر کردن صنعت نساجی را برای آن کشور دارد.
امروزه صنعت نساجی یکی از گسترده ترین صنایع کشور به شما می آید و این صنعت تنها در صنعت های موکت، فرش و پوشاک مورد استفاده نیست بلکه از این صنعت امروزه میتوان در تولید قلب مصنوعی، شریان های مصنوعی، ترمز ماشین، ساخت جاده ها، ساخت هواپیما ها و سایت های فضایی هم بهره جست. با این همه وصف صنعت نساجی متوجه می شویم باید حتما تحصیلات دانشگاهی رشته مهندسی نساجی را داشته باشید تا بتوانید در این حرفه کار کنید.
ماهیت رشته مهندسی نساجی
این رشته شامل بخش های مختلفی مثل بافندگی (تولید انواع پارچه)، ریسندگی (تولید نخ های مختلف)، تولید فرش ماشینی و تریکو بافی و … است. دانشجویان این رشته باید توانایی درک سلیقه مردم در طول زمان داشته باشند تا بتواند پارچه هایی با طرح و رنگ های متنوع تولید کنند. همچنین باید بدانید این رشته بیشتر در واحد های تولیدی امکان پذیر است و در برخی از شاخه ها نیاز به کار با قطعات و ماشین آلات نساجی هم است، به همین علت شما باید روحیه کار در کارخانه های تولید و کار با این دستگاه ها را داشته باشید.
مهندسان نساجی در کشور دارای تخصص های مختلف تکنولوژی نساجی، شیمی نساجی و علوم الیاف، پوشاک، سازه های نانولیفی و مدیریت صنایع نساجی می باشند که هر کدام حیطه کاری خاصی را در برمی گیرد.
مهندس نساجی با تخصص تکنولوژی نساجی با شیوه های ریسندگی و تولید نخ ها، تولید پارچه، قالی و موکت آشنا است و در طراحی و تعمیر ماشین آلات و قطعات نساجی تبحر دارد. به عبارتی این مهندس نساجی روی خط تولید نخ، پارچه و موکت کنترل داشته و مشکلات مربوط به ماشین آلات نساجی را حل می کند. برای طراحی و ساخت ماشین آلات نساجی ، مهندس نساجی با مهندسان دیگر از جمله مهندس مکانیک همکاری می کند.
مهندس نساجی با تخصص شیمی نساجی و علوم الیاف آشنایی کامل با کلیه فرآیندها و عملیات شیمیایی صنعت نساجی از جمله رنگرزی، تولید الیاف و ... دارد و کلیه امور مربوط به این بخش ها را زیر نظر دارد.
مهندس نساجی با تخصص پوشاک به طراحی، برنامه ریزی و زمانبندی خطوط تولید پوشاک می پردازد. او با توجه به نحوه دوخت هر نوع لباس، دستگاه های را طوری زمانبندی می کند که از آنها حداکثر استفاده صورت گیرد و دستگاهی بلااستفاده نماند.
مهندس نساجی با تخصص سازه های نانولیفی به آشنایی و دانشی که در حوزه علم نانو دارد، به انجام تحقیقات مختلف برای استفاده از این علم در صنعت نساجی می پردازد. به عنوان مثال تهیه نانو الیاف که نسبت به الیاف معمولی از انعطاف و استحکام بسیار بالاتری برخوردار است، یکی از زمینه های کاری مهندس نساجی است.
مهندس نساجی با تخصص مدیریت صنایع نساجی که بر مسایل مدیریتی و فنی احاطه دارد، عمدتا به عنوان مسئول مدیریت و کنترل بخش های مختلف کارخانجات نساجی فعالیت می کند.
از آنجا صنعت نساجی در بخش های مختلف به حضور متخصصانی از جمله مهندس مکانیک، مهندس صنایع، مهندس برق و ... نیاز ویژه دارد، مهندس نساجی باید بتواند ضمن شناخت جایگاه مهم آنها، همکاری خوبی با این متخصصان داشته باشد.
در ادامه با وظایف مهندس نساجی، توانمندی و مهارت های مورد نیاز مهندس نساجی، تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی نساجی، آینده شغلی و بازارکار مهندسی نساجی، درآمد مهندس نساجی و برخی از افراد معروف و مشهور در این حوزه آشنا می شوید.
وظایف مهندس نساجی
وظایف مهندسان نساجی با توجه به نوع تخصص شان کمی با هم متفاوت است. ولی به طور کلی وظایف آنها عبارتند از :
بهره برداری و سرپرستی واحدهای تولیدی صنایع ریسندگی ، بافندگی ، تریکو بافی، موکت ، قالی‌بافی و کارخانجات تبدیل الیاف و سنتیک
سرپرستی سالن‌های تولید
سرپرستی قسمت‌های مختلف آزمایشگاه‌های کارخانه از قبیل آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت و رنگرزی پارچه و الیاف
بازدید از سالن های مختلف کارخانه و کنترل کیفیت تولیدات
تهیه فرمول رنگ و پیاده کردن آن روی دستگاه طی مراحل مختلف و روی کالای مورد نظر در آزمایشگاه هاس
حفاظت از تجهیزات، دستگاه ها و ماشین آلات موجود
تطبیق شرایط کیفی و کمی مواد اولیه با محصولات مورد تقاضا و برنامه‌ریزی تولید در صنایع مربوط از نظر کیفی و کمی
ساخت قطعات و ماشین‌آلات نساجی و مدرنیزه کردن ماشینهای قدیمی نساجی
توانمندی و مهارت های مورد نیاز
توان تجزیه و تحلیل مناسب
دقت زیاد و توجه به جزئیات
مهارت مدیریت و سازماندهی (چون بسیاری از مهندسان نساجی مسئولیت مدیریت و کنترل بخشی از کارخانه از جمله بخش تولید یا کنترل کیفیت را بر عهده دارند)
توان انجام کار تیمی
قوی بودن در دروس ریاضی، فیزیک، مکانیک و شیمی (با توجه به نوع تخصص)
تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندس نساجی
فارغ التحصیلان رشته مهندسی نساجی با گرایش های تکنولوژی نساجی، شیمی نساجی و علوم الیاف و پوشاک در سطح کارشناسی می توانند وارد این شغل شوند. برای این رشته گرایش های تکنولوژی نساجی، شیمی نساجی و علوم الیاف، مدیریت صنایع نساجی و مهندسی ساختارهای نانولیفی در مقطع کارشناسی ارشد و گرایش های تکنولوژی نساجی و شیمی نساجی و علوم الیاف در مقطع دکترا در دانشگاه های کشور وجود دارد که فارغ التحصیلان آنها نیز می توانند وارد صنعت نساجی شوند.
گرایش تکنولوژی نساجی
هدف اصلی این گرایش تربیت افراد متخصص برای بهره‌برداری از صنایع نساجی در تبدیل الیاف به نخ، نخ به منسوجات و روش های تهیه سایر منسوجات نساجی است که مصارف فنی، صنعتی، مخابراتی و غیره دارند. به همین منظور دانشجو با شیوه‌های تبدیل الیاف به نخ، نخ به منسوجات و روش های تهیه سایر منسوجات نساجی که مصارف فنی، صنعتی و مخابراتی دارد، آشنا می‌شود. تکنولوژی نساجی عملیات فیزیکی و مکانیکی زیادی را در بر دارد. یعنی در الیاف به کمک ماشین‌آلات در کنار هم قرار می گیرندو طی فرآیندهایی به نخ تبدیل می شوند و بعد به انواع پارچه تبدیل می‌شود.
دانشجوی این رشته نحوه تولید نخ، پارچه، قالی و موکت را می آموزد و همچنین با طراحی ماشین‌آلات نساجی و قطعات مختلف آنها آشنا می شود. این افراد با شیوه‌های ریسندگی نخ ها، مقدمات بافندگی و فن بافندگی آشنا می‌شوند و برای شناخت دستگاه های نساجی دروس هایی مرتبط با علم مکانیک را می خوانند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی نساجی
ریاضی عمومی
فیزیک عمومی
شیمی عمومی
برنامه‌نویسی کامپیوتر
معادلات دیفرانسیل
آمار و احتمالات مهندسی
محاسبات عددی.
گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف
هدفی که این گرایش دنبال می‌کند استفاده از مواد شیمیایی و تکنولوژی مربوط به آنها می باشد. در این علم دانشجویان با طرز تهیه الیاف و طریقه کاربرد مواد شیمیایی در صنایع نساجی آشنا می شوند و در زمینه تولید الیاف، خواص الیاف، مواد رنگزا، خصوصیات مواد رنگزا، مواد تکمیلی و نحوه تکمیل مواد نساجی مطالعه می‌کند.
گرایش شیمی نساجی مربوط به عملیات شیمیایی صنعت نساجی است. مثلا تولید الیاف، رنگرزی و یا عملیات تکمیلی که روی انواع منسوجات از جمله نخ، پارچه و ... انجام می‌شود تا کالای نهایی آماده شود و مورد مصرف قرار گیرد. در این گرایش طرز استفاده صحیح از ماده‌های شیمیایی در صنایع نساجی بررسی می‌شود و درس های اصلی به این صورت است که با شیمی شروع می شود و همزمان دروس مربوط به فرآیندهای شکل‌گیری منسوجات هم مطالعه می شود.
گرایش پوشاک
در حال حاضر قسمت پوشاک صنعت نساجی به سمتی می‌رود که واحدهای بزرگ صنعتی را تولید کند اما نیروی کار متخصص در این زمینه ها وجود ندارد و بیشتر کسانی که می‌خواهند نیرو جذب کنند افراد فارغ التحصیل از گرایش های دیگر را استخدام میکنند و برای آنها یک دوره آموزشی می‌گذارند و آن ها را برای کار در صنایع پوشاک آماده میکنند. ولی متاسفانه این افراد نمی توانند نیازهای صنعت پوشاک را برآورده کنند، مثلاً یک طراح لباس بیشتر می تواند برای مدل طراحی لباس که آموزش دیده است کمک کند در صورتی که در اشل صنعتی طراحی لباس اولین مرحله کار است و در مرحله دوم باید یک متخصص باشد که بتواند طراحی یک خط پوشاک را ارائه بدهد. مثلا در یک واحد خیاطی، الگوی قطعات پیراهن مردانه را که در حدود 10 تا 15 عدد است، با شابلون در می‌آورند و بر روی پارچه برش می‌زنند و آن ها را به هم وصل میکنند. ولی در اشل صنعتی که در یک روز 1000 تا 2000 دست لباس آماده می‌شود، نیاز به یک مهندس نساجی گرایش پوشاک است که خط تولید طراحی کند و نحوه دوخت و اتصال قطعات را تعیین کند.
مهندس نساجی باید طریقه زمانبندی و طراحی خط تولید را طوری انجام دهد که اگر برش و چرخ یک قطعه 20 ثانیه طول بکشد و قطعه‌ای دیگر 3 دقیقه، دستگاهی که زمان کمتر داشت، بیکار نماند. اهمیت زمان وقتی خودش را نشان می دهد که بدانیم با توجه به طرح و مدل یک لباس، طراحی خط تولید فرق می‌کند. مثلا اگر شلوار جین معمولی 15 قطعه داشته باشد،و شلوار جین تزئینی 50 قطعه؛ قطعاتی که زمان دوخت آنها متفاوت است زمان متفاوت دارند.
مهندس نساجی گرایش پوشاک تعداد دستگاه‌های موجود برای دوخت هر قطعه را هم مشخص میکنند تا کارخانه از هر دستگاه حداکثر استفاده را بکند. مسأله لایه‌چینی یکی دیگر از موارد قابل ذکر است که برای توصیفش میتوان گفت که در کارخانه برای صرفه‌جویی در وقت و هزینه، قطعات هر دست لباس را جدا برش نمی‌دهند، بلکه برای هر قطعه 50 یا 70 لایه می‌چینند و بعد الگو را گذاشته و برش می‌دهند. لایه‌چینی باید با توجه به جنس پارچه انجام شود.
توانایی‌های لازم
افرادی که در این رشته می خواهند ادامه تحصیل دهند باید پایه ریاضی آنها قوی باشد که بتوانند مشکلاتی که به علت تجزیه و تحلیل به وجود می‌آید و محاسبات نیاز دارد را انجام دهند. این افراد همینطور باید به کارهای مدیریتی علاقه داشته باشند که بیشتر این افراد به مسئولیت مدیریت کارخانه نساجی و همچنین سالن تولید و کنترل کیفیت را برعهده میگیرند.
در گرایش تکنولوژی نساجی دانشجو باید در دروس فیزیک و مکانیک قوی باشد. دانشجوی گرایش شیمی نساجی باید در درس شیمی قوی باشد. فارغ‌التحصیل این رشته باید توانایی کار با نیروی زیاد را داشته باشد و به کار با ماشین‌آلات صنعتی هم علاقه‌مند باشد. این افراد همچنین باید میانه ی خوبی با برنامه‌ریزی و فکر و منطق داشته باشند که بتوانند مشکلات ایجاد شده در کارخانه‌های نساجی را حل کنند و پیشنهادات جدیدی برای بهبود تولید و افزایش سودمندی کار بدهند. با تمام این تفاصیر همه فارغ‌التحصیلان رشته نساجی، مهندس نساجی موفقی نمی‌شوند. چون مهندس موفق کسی است که در دوره دانشجویی در کنار درس خواندن و امتحان دادن، با مسائل صنعت هم آشنا شود. این آشنایی با توجه به واحدهای کارآموزی محقق می شود.
آینده شغلی، بازارکار و فرصت های استخدامی مهندس نساجی
مهندس نساجی می‌تواند در کارخانجات نساجی به عنوان مدیر عامل، رئیس کارخانه، مدیر تولید (مسوول سالن‌های مختلف ریسندگی ، بافندگی، رنگرزی، چاپ و تکمیل زیر نظر این مدیر کار میکنند)، مدیر بازرگانی (مسوول بازاریابی، مسوول فروش و مسوول تدارکات در این بخش فعالیت دارند)، مدیر مهندسی صنعتی (مسوولان آزمایشگاه‌های مختلف و کارشناسان کنترل کیفیت بخش‌های مختلف در این حیطه‌کاری فعالیت میکنند) و مشاور کارخانه (مشاور در امور مختلف مانند خرید خط تولید، طراحی خط تولید، تولید جنس جدید، رفع اشکالات پیش‌آمده در خط تولید، خرید ماشین‌آلات و بررسی افزایش انعطاف‌پذیری آنها) فعالیت کند.
همچنین می تواند با بخش نساجی موسسه استاندارد، اداره نساجی و پوشاک وزارت صنایع، بخش نساجی وزارت کار (برای بررسی مسائل کارگری، کم کردن ضایعات و افزایش تولید و بهره‌وری)، بخش نساجی وزارت دادگستری (برای تعیین قیمت کارخانجات ورشکسته و برآورد کردن قیمت کالاهای نساجی)، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی و مراکز تحقیقاتی مانند مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی همکاری نماید.
مهندس نساجی با تخصص پوشاک نیز می‌تواند در واحدهای صنعتی معروف تولید پوشاک ایران مشغول به کار شود. از سوی دیگر، می تواند در صورت داشتن سرمایه و تجربه لازم، واحد تولیدی دایر کند و به طور مستقل کار کند. البته این فرصت کارآفرینی برای همه مهندسان نساجی وجود دارد.
متاسفانه علیرغم وسعت و اهمیت زیاد صنعت نساجی در کشور، چندی است این صنعت دچار رکود شده و نتوانسته جایگاه واقعی خویش را در اقتصاد کشور به دست آورد. این شرایط به دلایل مختلفی حاکم شده است ولی برای حل این مشکل نیاز به نیروهای متخصص و توانمندی است که بتوانند با نوآوری های خویش باعث تحول در این حوزه شوند.
درآمد مهندس نساجی
مهندس نساجی که در بخش های دولتی مشغول به کار می شود، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند.
در بخش خصوصی شرایط حقوقی متفاوت است. میزان تجربه، تخصص و توانمندی مهندس نساجی و نوع قراردادی که با کارفرمای خود می بندد، تعیین کننده میزان حقوق و درآمد او می باشد. با توجه به این عوامل مهندسان نساجی در بخش خصوصی درآمدهای متفاوتی دارند.
مهندس نساجی که رو به کارآفرینی و راه اندازی کسب و کار خود می آورد، علیرغم سختی های بسیار، درآمدش به میزان فعالیت و موفق شدن او در این حوزه وابسته است.
شخصیت های مناسب شغل مهندسی نساجی
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و ... برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
برای شناختن تیپ شخصیتی خود و شناسایی شغل های مربوط به تیپ شخصیتیتان حتما قبل از استخدام آزمون ها و تست های شحصیت شناسی سامانه کارگزینی آنلاین را انجام دهید
کلام آخر
ما در این مقاله سعی کردیم پارامتر های مهم در مهندسی صنایع را برای شما مشخص کنیم و در اختیارتان قرار دهیم. امیدواریم که با خواندن این مقاله با وظایف، مسئولیتها، موقعیت های شغلی و … در شغل مهندسی نساجی آشنا شده باشید. و بتوانید با مشخص کردن اهداف خود به صورت هدفمند گام بردارید.