آشنایی با شغل مهندس معدن
اگر به کار در معادن در رده های مدیریتی و نظارتی علاقه داشته و می توانید شرایط سخت کار را تحمل کنید، شغل مهندسی معدن برای شما مناسب است.
مهندسی معدن مجموعه علوم، روش ها و فنونی است که از اکتشاف یک معدن آغاز و تا فرآوری آن ادامه دارد. البته معدن باید از نظر اقتصادی ارزش و صرفه کافی را داشته باشد تا بتوان کار اکتشاف و استخراج (که فرآیندهایی پرهزینه هستند) را در آن انجام داد. از آنجا که از سالیان بسیار قبل، انسان ها به دنبال کشف طلا و برخی از مواد معدنی ارزشمند بوده اند، شغل مهندسی معدن دارای قدمت زیادی است.
مهندس معدن یکی از قدیمی ترین مشاغلی است که در حوزه مهندسی وجود دارد. چندین قرن از بهره‌برداری انسان‌ها از کوه ها و معادن مختلف می‌گذرد. استخراج از معادن بدون انجام کار مهندسی امکان پذیر نیست. آثار استفاده از معادن را می‌توان از ابتدای تاریخ تا کنون دید و کافی است تا به آثار عظیمی مانند آکروپلیس و تخت جمشید نگاه کنیم. اما مهندسی معدن در قرون بعدی اهمیت زیادی پیدا کرد و شروع آن را می‌توان مصادف با صنعتی شدن دانست.
مهندسی معدن در کشورهایی مانند ایران که دارای منابع عظیم معدنی در حوزه‌های مختلف هستند اهمیت بسیار زیادی دارد. معادن سنگ، زغال سنگ، آهن، مس و غیره آنقدر فراهم هستند که در صورت وجود تکنسین‌های متخصص فرصت‌های شغلی بسیاری برای آنها ایجاد کند.
کار مهندس معدن را می توان در مراحل زیر خلاصه کرد :
پی جویی
اکتشاف
استخراج
فرآوری
در مرحله اول که کسب اطلاعات اولیه است، مهندس معدن به کمک برخی از متخصصان دیگر به بررسی اولیه و تصمیم در مورد نوع کانی و محل اکتشاف معادن می پردازد. برای این کار از روش های مختلفی مانند مشاهده، آزمایشات فیزیکی، نقشه برداری، نمونه برداری و ... استفاده می شود.
مرحله اکتشاف شامل اکتشاف مقدماتی، نیمه تفضیلی و تفضیلی می باشد که در هر مرحله مهندس معدن با بررسی روند کار، نوع اکتشافات و برآورد هزینه ها در مورد ادامه دادن یا ندادن کار تصمیم می گیرد.
در عملیات استخراج معادن، مهندس معدن باید عوامل زیادی از جمله شرایط اقتصادی، فنی، نحوه حمل و نقل مواد و ... را مورد بررسی قرار دهد. استخراج معدن، عملیات حفاری و آتشباری به منظور خردکردن سنگ، بارگیری و باربری و در اغلب اوقات سنگ‌شکنی به منظور رساندن ابعاد سنگ ها به اندازه مناسب است. مهندس معدن بهترین راه برای استخراج مواد خام از معدن را با استفاده از روش های انفجار وحفاری پیدا می کند. عملیات استخراج در معادن به دو صورت روباز یا زیرزمینی انجام می گیرد که با توجه به عوامل مختلف در مورد نوع آن تصمیم گیری می شود.
در بخش فرآوری نیز که در کارخانه های خالص سازی مواد خام به منظور تهیه خاک، سنگ و سایر مواد معدنی مورد نیاز صنایع مختلف صورت می گیرد، مهندس معدن نقش فعال و اساسی دارد.
مهندسان معدنی که در گرایش اکتشاف تخصص دارند، معمولا به عنوان مسئول فنی اکتشاف و ناظر برعملیات اکتشافی در معادن در حال اکتشاف و در حال بهره برداری مشغول به کار می شوند. مهندسان معدنی که در گرایش استخراج معدن تحصیل کرده اند، معمولا به عنوان مسئول فنی معدن و ناظر عملیات استخراج فعالیت می کنند.
مهندسی معدن جزو مشاغل سخت به شمار می آید و افرادی که به این شغل وارد می شوند، باید توان کار و تحمل شرایط سخت آن را داشته باشند. البته اگر به طبیعت و استفاده از فنون و علوم مختلف در آن علاقه داشته باشد، کنارآمدن با این شرایط سخت، بسیار آسانتر می شود.
کار مهندس معدن معمولا به صورت تمام وقت است. البته گاهی در برخی از پروژه ها، ساعات بیشتری باید کار کند. زمان کاری مهندس معدن بین دفاتر کاری و محل معدن تقسیم می شود. گاهی در برخی از پروژه ها مجبور خواهد بود چند هفته یا چند ماه از خانه دور بوده و در سفر باشد. شرایط معدن معمولا شرایط مساعدی نیست. مهندس معدن باید در محل معدن حتما لباس و تجهیزات ایمنی لازم را داشته باشد.
در ادامه برای آشنایی بیشتر با شغل مهندسی معدن اطلاعات کاملی در زمینه وظایف مهندس معدن، مهارت و توانمندی های مورد نیاز شغل مهندسی معدن، تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی معدن، آینده شغلی و بازار کار و فرصت های استخدامی مهندسی معدن، درآمد و حقوق مهندس معدن و مشاهیر این حوزه ارائه می شود.
اگر به کار در معادن در رده های مدیریتی و نظارتی علاقه داشته و می توانید شرایط سخت کار را تحمل کنید، شغل مهندسی معدن برای شما مناسب است.
مهندسی معدن مجموعه علوم، روش ها و فنونی است که از اکتشاف یک معدن آغاز و تا فرآوری آن ادامه دارد. البته معدن باید از نظر اقتصادی ارزش و صرفه کافی را داشته باشد تا بتوان کار اکتشاف و استخراج (که فرآیندهایی پرهزینه هستند) را در آن انجام داد. از آنجا که از سالیان بسیار قبل، انسان ها به دنبال کشف طلا و برخی از مواد معدنی ارزشمند بوده اند، شغل مهندسی معدن دارای قدمت زیادی است.
وظایف مهندس معدن
قبل از شروع کار در یک معدن، مهندس معدن باید با نقشه برداران معادن برای تصمیم گیری در خصوص صرفه اقتصادی داشتن آن معدن همکاری کند. برای این کار مهندس معدن باید اقدامات زیر را انجام دهد :
استفاده از تکنیک های نقشه برداری زمین برای ترسیم طرح جغرافیایی معدن
نظارت بر ساخت تونل ها در عملیات حفاری
حفر زمین و تهیه نمونه از سنگ و خاک برای آزمایش
انتخاب بهترین راه برای انتقال مواد معدنی به کارخانه های فرآوری
ساخت مدل های کامپیوتری از معدن و مواد داخل آن
ارائه پیشنهاد به مشتریان در خصوص نحوه ادامه کار
اگر حفر معدن شروع و ادامه یابد، وظایف مهندس معدن عبارتند از :
مدیریت روزانه عملیات
نظارت بر کارگران فنی
تهیه گزارش از روند پیشرفت کار
نظارت بر حفظ سلامتی و ایمنی در کار
برنامه ریزی برای مقابله با حوادث غیر مترقبه مانند ریزش تونل یا سیل
در کار معدن نکته کلیدی که باید در نظر گرفته شود، اثرات محیطی حفر معدن بر نواحی اطراف آن است. در نتیجه یکی از مسئولیت های مهم مهندس معدن اطمینان یافتن در خصوص بازگشت سریع معدن به حالت قبلی و طبیعی آن پس از انجام عملیات حفاری است.
دانش و توانمندی های مورد نیاز مهندس معدن:
مهارت تحلیلی قوی و رویکرد خلاقانه در حل مسائل
دانش عالی در خصوص سنگها و مواد معدنی
دانش عالی در ریاضیات و زمین شناسی
مهارت استفاده از برنامه های طراحی کامپیوتری
مهارت ارتباطی و ارائه مطالب در حد خوب
توانایی اولویت بندی و برنامه ریزی موثر
مهارت بودجه ریزی
به روز بودن و آگاهی از آخرین پیشرفت ها در این زمینه
مهارت کار تیمی
آگاهی از مسائل مربوط به سلامت و ایمنی در کار
توان بدنی مناسب
تسلط داشتن روی نرم فزارهای تخصصی مهندسی معدن
یکی از مهم ترین مهارت های لازم برای مهندس معدن، تسلط داشتن بر نرم افزارهای تخصصی حوزه مهندسی معدن است. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس معدن بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس معدن را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسی معدن قرار داده اند.
بنابراین اگر می خواهید در شغل مهندسی معدن موفق باشید، به راحتی و سریعا بتوانید شغل مناسب و پردرآمدی را در حوزه تخصصی خود پیدا کنید و یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می خواهید پله های ترقی را سریعتر طی کنید، مطمئن باشید یادگیری نرم افزارهای تخصصی مهندسی معدن یکی از راه های اصلی و مطمئن برای شماست.
برخی از نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی معدن عبارتند
نرم افزار Surpac
نرم افزار GEMS
نرم افزار Mine۲۴D
نرم افزار Minex
نرم افزار RockWorks
نرم افزار LogPlot
نرم افزار Downhole Explorer
نرم افزار Wellcad
نرم افزار LogMate
نرم افرار Quick log
تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی معدن
فارغ التحصیلان رشته مهندسی معدن در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می توانند وارد این حوزه شوند.
آینده شغلی، بازارکار و فرصت های استخدامی مهندسی معدن
مهندس معدن می تواند در سازمان های دولتی مانند وزارت صنایع، وزارت نفت، وزارت نیرو، وزارت راه، راه آهن و مترو، انرژی اتمی، آزمایشگاه های مواد معدنی، شرکت های تولید مواد معدنی، تامین تجهیزات، تحقیق و توسعه و مشاوره ای و سایر شرکت های فعال در حوزه معدن و زمین شناسی فعالیت کند. مهندس معدن می تواند در یک زمینه مشخص مانند مواد منفجره یا ایمنی و سلامت تخصص پیدا کرده و یا با کسب تجربه کافی مدیر پروژه یا مدیر عملیاتی بشود.
در صورت داشتن تجربه کافی و سرمایه زیاد مهندسان معدن می توانند به طور شخصی در حوزه معدن شرکت تاسیس کرده و فعالیت نمایند.
علیرغم غنی بودن ایران از معادن مواد معدنی مختلف و بودن بستر مناسب برای بخش معدن، پیشرفت مناسب و کافی در بخش های مختلف این حوزه در کشور صورت نگرفته است. این موضوع باعث محدود بودن تعداد شرکت های معدنی و در نتیجه فرصت های شغلی برای مهندسان معدن شده است. بنابراین در صورتی که توجه ویژه ای به بخش معدن بشود و شرایط لازم برای رشد و پیشرفت آن فراهم آید، می توان امیدوار بود وضعیت بازارکار مهندسی معدن نیز بهبود یابد.
مهندسی معدن در کشور با مشکلاتی روبرو است
دشواری شغل مهندسی معدن برای خانم هامهندس معدن -
پایین بودن بهره وری عملیات معدن به دلیل عدم استفاده صحیح از جدیدترین روش ها و تجهیزات در این حوزه
حجم زیاد دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته مهندسی معدن و عدم تناسب آن با فرصت های شغلی موجود و در نتیجه بیکاری تعداد زیادی از آنها
ناچیز بودن کارهای پژوهشی در این حوزه
شغل مهندسی معدن در کشورهایی مثل آمریکا و کانادا با توجه به کمبود مهندس در این رشته، شرایط سخت کار و همچنین گرانی انرژی و مواد معدنی بازار کار بسیار خوبی دارد.
وضعیت استخدام شغل مهندسی معدن در برخی کشورهای جهان
آمریکا - پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام مهندسان معدن بین سال های۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، رشد۱۰ درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل۱۴ درصد می باشد.
استرالیا - میزان رشد استخدام مهندسان معدن در سال ۲۰۱۱، رشد۸.۲ درصدی داشته و در پنج سال گذشته در مقایسه با متوسط رشد همه مشاغل (۱۰.۲ درصد) به میزان۴۶.۴ درصد رشد داشته است. پیش بینی می شود میزان این رشد در استرالیا در سال های آینده در حد بسیار زیادی افزایش یابد.
گرایش های مهندسی معدن
- گرایش استخراج معدن :
هدف از این گرایش رسیدن به اندازه های مناسب سنگ است که برای رسیدن به این هدف عملیات حفاری، خرد کردن سنگ،جابه جایی و انتقال آن و سنگ شکنی انجام می شود.دانشجویان این گرایش حتماً باید در زمینه نقشه کشی دارای تسلط کافی و هم چنین دارای قدرت بالایی هم باید باشند.ریاضیات مهندسی پیشرفته، آمار و احتمالات پیشرفته، معدن کاری زیرزمینی پیشرفته، معدن کاری سطحی پیشرفته و بررسی فنی اقتصادی در معدن از دروس الزامی و تخصصی این گرایش هستند.
- گرایش اکتشاف معدن :
شاید اگر بگوییم از مهم ترین گرایش های این رشته همین گرایش است اغراق نکرده ایم زیرا کشف معدن است که دیگر گرایش ها را به تکاپو و فعالیت می اندازد. تعیین نوع و شکل مواد معدنی، ارزیابی میدان ذخیره های موجود مواد معدنی، ارزیابی های اقتصادی و روش های استخراج مواد معدنی پس از کشف معدن هم در حیطه کاری این مهندسین است.مباحث ریاضیاتی و آماری در این گرایش بسیار زیاد است و دانشجویان حتماً باید دروس پایه را با تسلط کافی پاس کنند. ژئوفیزیک اکتشافی 2و1، ژئوشیمی اکتشافی 2و1، چاه پیمایی، نقشه برداری معدنی، مبانی کانی آرایی، حفاری اکتشافی، آب های زیرزمینی، اقتصاد معدن و ارزیابی ذخایر معدنی از دروس تخصصی این گرایش هستند.
- گرایش تونل و فضاهای زیرزمینی :
هدف از این گرایش تربیت دانشجویان برای طراحی، مشاوره فنی، انجام تحقیقات، نظارت بر اجرای انواع تونل ها با توجه به نیازهایی که در نقاط مختلف است می باشد. طراحی روش های حفر، نگهداری و سیستم های پشتیبان انواع تونل ها مانند راهها، مترو، فاضلاب ها و... و فضاهای زیرزمینی مانند انبار های زیرزمینی، انواع نیروگاه های زیرزمینی، پناهگاه های زیرزمینی و دفع زباله های سمی در حیطه کاری این مهندسین است. ژئومکانیک پیشرفته، روش های عددی در ژئومکانیک، مبانی طراحی و تحلیل فضاهای زیرزمینی و ریاضیات مهندسی پیشرفته دروس اصلی و تخصصی این گرایش هستند.
- گرایش معدن و محیط زیست :
همان طور که از نام این گرایش مشخص است هدف این گرایش آموزش های لازم جهت طراحی و نظارت داشتن بر اجرای پروژه های تخصصی در زمینه های مختلف مهندسی معدن است که کمترین مشکل محیط زیستی ناشی از معدن و صنایع معدنی را حاصل کند. طراحی محل های دفن مواد معدنی، تصفیه پساب های معدنی، بازیافت مواد معدنی، مدل سازی های آلاینده های ناشی از صنایع معدنی در آب و خاک، مسائل هیدروژئولوژیکی و هیدرولوژیکی معادن، ارزیابی اثرات زیست محیطی پروژه های مرتبط با معادن و صنایع معدنی، شناخت مناطق آلوده به کمک روش های ژئوشیمیایی و ژئوفیزیکی از جمله فعالیت های این مهندسین است.
- گرایش فرآوری مواد معدنی :
مجموعه عملیات و اقداماتی که بر روی مواد معدنی انجام می شود در نهایت محصول خروجی را عرضه می کند را فرآوری مواد معدنی می گوییم. در کنار استفاده از مواد معدنی لازم است که کارخانه کانی آرایی هم ساخته شود. افرادی که این شغل را انتخاب کرده اند باید همه شرایط آن را بسنجند. این مهندسین در معدن، پروژه های سد سازی، ساختمان سازی، ساخت تونل و اکتشافات نفت و گاز فعالیت دارند.فلوتاسیون پیشرفته، کانه آرایی پیشرفته، هیدرومتالوژی پیشرفته مدل سازی، شبیه سازی و مبانی کنترل سیستم های فرآوری مواد معدنی، از دروس تخصصی و اجباری این گرایش هستند.
- گرایش مکانیک سنگ :
هدف از این گرایش چگونگی رفتار سنگ در برابر عوامل بیرونی و درونی و تغییرات آن است. این مهندسی در وزارت صنعت و معدن مانند حفاری و استخراج معدن، در وزارت راه مانند پل سازی ها؛ تونل سازی و اسکله های سنگین و در وزارت مسکن و شهرسازی در سازه های بلند و سازه های زیرزمینی و سازه های ساخته شده بر روی بلندی و وزارت نیرو مانند سد سازی؛ نیروگاه های انرژی اتمی و تونل های فشار و وزارت نفت مانند مخازن زیرزمینی، حفاری زیر آب دریا و مخازن ساخت پایه های نفتی بتنی کاربرد دارد. ریاضیات مهندسی پیشرفته، طراحی و اجرای فضاهای زیر زمینی، مکانیک محیط های پیوسته در سنگ و روش های عددی در ژئومکانیک دروس تخصصی این گرایش هستند.
- گرایش اقتصاد و مدیریت معدنی :
هدف از این گرایش ارائه بهترین گزینه موجود و بهترین کیفیت در طراحی و هم چنین بهینه ترین حالت ممکن از نظر اقتصادی که بیشترین بازده را داشته باشد می باشد. این گرایش باید با کلیه مهندسین دیگر این گرایش هماهنگ بوده و در طراحی ها با آنها مشورت بگیرد.
درآمد و حقوق مهندس معدن
مهندسان معدنی که در سازمان های دولتی استخدام می شوند، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کنند. مهندس معدنی هم که در بخش خصوصی فعال است، با توجه به میزان مهارت، توانمندی ، تجربه و نوع توافق صورت گرفته با کارفرما، درآمدهای مختلفی دارد. البته نوع کار و بخشی که مهندس معدن در آن مشغول به کار می شود نیز در میزان درآمد او تاثیرگذار است. به عنوان مثال شرایط کار و درآمد در شرکت هایی که در حوزه راهسازی فعالیت می کنند با شرکت هایی که در کار اکتشاف و استخراج معادن هستند، متفاوت است.
در جدیدترین پژوهش صورت گرفته در اواخر سال ۱۳۹۲ توسط تعدادی از متخصصان شغلی کشور، گروه های مختلف شغلی از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد مهندسان معدن در سمت های مختلف شغلی و در رده های مختلف سازمانی (کارشناس، سرپرست و مدیر) استخراج شده است.
برخی از سمت هایی که در این پژوهش در نظر گرفته شده اند شامل مهندس معدن، کارشناس استحراج، مسئول حفاری، سرپرست معدن، مدیر اکتشاف و ... می باشند که یک مهندس معدن می تواند در هر یک از آنها استخدام شده و فعالیت نماید.
برای مهندس معدن در هر سمت و در هر رده سازمانی حداقل، حداکثر و متوسط درآمد ماهیانه ذکر شده است. به عنوان مثال مهندسان معدنی که در سمت کارشناس استخراج در رده کارشناس کار می کنند، در اواخر سال ۱۳۹۲، حداقل درآمد ۷۸۰۰۰۰ تومان، حداکثر درآمد ۲۰۰۰۰۰۰ تومان و متوسط درآمد ماهیانه ۱۲۰۰۰۰۰ تومان را داشته اند.
درآمد مهندس معدن در ایران
همچنین از آنجا که تجربه و سابقه کاری یکی از عوامل موثر در تعیین حقوق و درآمد هر فردی از جمله مهندسان معدن می باشد، در بخش دیگری از این پژوهش، درآمد مهندس معدن از نظر سابقه کاری در رده های مختلف سازمانی مورد بررسی قرار گرفته است. همان طور که در تصویر زیر مشخص است در هر رده سازمانی با افزایش سابقه کاری، درآمد و حقوق مهندس معدن نیز افزایش می یابد.
در برخی از کشورهای دیگر به خصوص آنهایی که معادن زیادی داشته و نیروی کاری کافی در حوزه معدن ندارند، مانند استرالیا، شرایط کاری و درآمدی مناسبی پیش روی مهندسان معدن قرار دارد.
درآمد مهندس معدن در برخی از کشورهای جهان
آمریکا - متوسط درآمد سالانه مهندسان معدن ۸۲.۸۷۰ دلار (متوسط درآمد سالانه مهندسان۸۳.۳۴۰ دلار و برای همه مشاغل۳۳.۸۴۰ دلار) در سال۲۰۱۰ و مطابق با آخرین آمارها در سال ۲۰۱۳، ۸۴,۳۰۰ دلار بوده است.
استرالیا - متوسط درآمد سالیانه مهندس معدن۱۰۸.۰۰۰ دلار ( قبل از کسر مالیات) می باشد.
انگلستان - متوسط درآمد سالیانه مهندسی معدن برای افراد تازه کار بین۳۱.۰۰۰ تا۳۵.۰۰۰ دلار، برای افراد باتجربه بین۳۸.۰۰۰ تا۵۳.۰۰۰ دلار و برای مهندسان ارشد بالای۶۱.۰۰۰ دلار می باشد.
شخصیت های مناسب شغل مهندسی معدن
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و ... برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
برای شناختن تیپ شخصیتی خود و شناسایی شغل های مربوط به تیپ شخصیتیتان حتما قبل از استخدام آزمون ها و تست های شحصیت شناسی سامانه کارگزینی آنلاین را انجام دهید