شغل مهندسی هوافضا
.jpg)
مهندسی هوافضا (به انگلیسی: Aerospace engineering)، شاخه‌ای اصلی از رشته‌های مهندسی که تمرکز اصلی آن بر طراحی هواپیما و فضاپیما و تمامی وسایل پرنده است. این رشته مهندسی به‌طور کلی دو شاخه اصلی
هوانوردی و
کیهان‌نوردی دارد[۱] که دارای مباحث مشترک و همپوشانی هستند.
همچنین رشته مهندسی الکترونیک پرواز با امور الکترونیکی مهندسی هوافضا سر و کار دارد.
در ابتدا نام این رشته مهندسی هوانوردی بود. ولی با پیشرفت فناوری پرواز و ابداء وسایل نقلیه قابل بهره‌برداری در فضای کیهانی، واژه مهندسی هوافضا متداول شده است. مهندسی هوافضا، به خصوص شاخه کیهان‌نوردی اغلب با واژه محاوره‌ای «علم موشکی» شناخته می‌شود.
اگر شما عاشق هواپیما و فضاپیماها بوده و می خواهید برای پیشرفت و توسعه آنها کاری بکنید، شغل مهندسی هوافضا می تواند برای شما مناسب باشد.
برای اینکه بتوانید یک مهندس هوافضای موفق شوید باید در ریاضیات، فیزیک،فناوری اطلاعات و به خصوص زبان انگلیسی قوی بوده و از استعداد خوبی در این علوم بهره مند باشید.
محل کار شما به عنوان یک مهندس هوافضا در دفتر کاری یا در کارخانه می باشد. اگرچه امروزه در مقایسه با قبل، مهندسان هوافضا زمان زیادی را در دفاتر کاری می گذرانند چون بیشتر کارهای طراحی، مدلسازی، آزمایش ها، ارزیابی و آموزش را با کمک برنامه ها و نرم افزارهای شبیه ساز کامپیوتری انجام می دهند. البته گاهی برای بازرسی یا تست هواپیماها در محل های مختلف، باید در سفرهای کاری باشید.
در مجموع مهندسی هوافضا شاخه‌ای است از مهندسی که با طراحی هواپیما، فضاپیما، ماهواره، ماهواره برها و مسائل و موضوعات وابسته به آنها سر و کار دارد اما در برخی از اوقات مهندس هوافضا به طراحی سیستم های با تکنولوژی بالا مانند خودروهای کم مصرف و تجهیزات نفت و گاز و سیستم های تولید توان، اشتغال پیدا می کند. به عبارت دیگر مهندسی هوافضا دانشی راهبردی است که در آن از دانشهای دیگر مانند مکانیک، متالورژی، علوم کامپیوتر، عمران و الکترونیک استفاده می‌شود. موضوعاتی از قبیل طراحی و ساخت هلیکوپتر، هواپیمای بدون سرنشین، بدون موتور، عمود پرواز و یا جنگنده از یک طرف و ساخت پایگاههای فضایی و مسافرت به کرات دیگر از طرف دیگر جامعیت و حساسیت رشته مهندسی هوافضا را بیش از پیش روشن می‌سازد.
مهندسی هوافضا در بسیاری از کشورها از جمله ایران یکی از پیشروترین زمینه‌های پژوهشی است و بودجه‌های کلان نظامی و غیرنظامی که صرف این رشته می‌شود، زمینه‌های پیشرفت و جهش در دیگر حوزه های علوم مهندسی را فراهم ساخته است.
زمینه‌های مطالعاتی یک مهندس هوافضا تنها به طراحی هواپیما و وسایل پرنده محدود نمی‌شود. برای مثال آئرودینامیک خودرو از برخی جهات شباهت زیادی به آئرودینامیک هواپیما دارد و امروزه در اغلب صنایع خودروسازی با استفاده از تونل باد و علم آئرودینامیک، خودروهای کم مصرفتری می‌سازند. فرایند سیستمهای کنترل صنعتی نیز با فرایندهای طراحی کنترل در وسایل پرنده بر یک مبنا است و همچنین سازه اتومبیل و کشتی مشترکات زیادی با سازه یک هواپیما دارد و بالاخره توربین‌های گاز یک نیروگاه یا پالایشگاه همانند یک موتور جت تحلیل و طراحی می‌گردند. در نتیجه یک مهندس هوافضا علاوه بر شرکتهای هوافضایی و ساخت ماهواره، در نیروگاهها، صنایع نفت و گاز، پالایشگاه ها، صنایع خودروسازی و فرودگاه ها فرصتهای شغلی بسیار خوبی دارد.
در تعریفی دیگر از مهندس هوافضا اینچنین آمده است : مهندس هوافضا مسئولیت طراحی و ساخت ماشینهای غیر عادی، از هواپیماهای با وزن بیش از ۲۵۰ تن گرفته تا فضاپیماهائی که قادر به طی مسافتهای طولانی با سرعتی بالاتر از ۳۰۰۰۰ کیلومتر در ساعت هستند را برعهده دارد. مهندس هوافضا هواپیماها و فضاپیماها و موشکها را طراحی کرده و توسعه داده و مورد آزمایش قرار می دهد و بر مراحل ساخت آنها نظارت می کند. آن دسته از مهندسین هوافضا که با هواپیما سر و کار دارند را مهندسین هوانوردی و آنهائی را که اختصاصا با فضاپیما کار میکنند را، مهندسین فضانوردی گویند.
مهندسین هوافضا فناوریهای جدیدی را برای استفاده در هوانوردی، سیستمهای دفاعی و اکتشافات فضائی بوجود آورده و اغلب در زمینه هایی مانند طراحی ساختار، هدایت، ناوبری و مراقبت، تجهیز و ارتباطات و یا شیوه های تولید متخصص می شوند. آنها اغلب از طراحی کامپیوتری، روبات ها، لیزر و تجهیزات نوری الکترونیکی پیشرفته در کارشان بهره می گیرند.
یک مهندس هوافضا با توجه به اینکه در چه شرکت یا سازمانی مشغول کار است ممکن است در زمینه یکی از تولیدات خاص هوافضا مانند حمل و نقل تجاری (هواپیماهای باری و مسافربری )، جتهای جنگنده نظامی، هلیکوپترها، فضا پیماها و یا موشکها و راکتها تخصص کسب کند.
همچنین مهندس هوافضا می تواند در آیرودینامیک (دانش مربوط به حرکت اجسام در گازها و هوا)، ترمودینامیک (مبحث فعالیت مکانیکی و رابطه آن با حرارت)، مکانیک سماوی، نیروی محرکه، آکوستیک (علم اصوات) و یا سیستمهای هدایت و مراقبت، مهارت و تخصص داشته باشد.
در بسیاری از کشورهای دنیا سعی بر این است که از مهندس هوافضا در صنعت هوافضا استفاده شود اما در برخی از کشورها نیز مرسوم شده است از این متخصصین در سایر صنایع دیگر نیز بهره گرفته شود. به عنوان مثال با توجه به شناختی که مهندسان هوافضا از علم آیرودینامیک دارند از آنها در شرکت های خودروسازی برای طراحی خودرو با راندمان بالا استفاده می شود.
مسئولیت ها و وظایف مهندس هوافضا
مهندس هوافضا - مهندس هوافضا در زمینه توسعه صنعت هوایی و تکنولوژی های مرتبط کار می کند. کار او منجر به طراحی، تولید و نگهداری وسایل زیر می شود:
هواپیماها و هلیکوپترها
فضا پیماها
موشک ها و سلاح ها
شبیه سازهای پرواز
ابزار و قطعات پرواز
مهندس هوافضا، می تواند در زمینه تحقیق و توسعه، تست، تولید و نگهداری فعالیت کند. وظایف مهندس هوافضا با توجه به محل کارش متفاوت است ولی به طور کلی شامل موارد زیر می باشد:
توسعه سیستم های هواپیمایی مانند سیستم های ارتباطی و ابزارهای هوانوردی
تحقیق بر روی روش های جدید ساخت بخش های هواپیما مانند بدنه، بال، موتور و...با هدف مصرف بهینه سوخت
استفاده از نرم افزارهای طراحی کامپیوتری برای طراحی پروژه ها
انجام تست های مختلف زمینی و هوایی
جمع آوری و تحلیل داده های حاصل از تست ها
طراحی و نظارت بر فرآیند ساخت و نصب قطعات و هواپیماها
انجام و تایید پروژه ها مطابق با قوانین نظارتی موجود
نظارت بر فرودگاه ها و مراکز تعمیر و نگهداری هواپیماها
بررسی وسایل یا قطعات آسیب دیده و با عملکرد ناقص برای شناسایی علت و یافتن راه حل مناسب برای آن
علاوه بر موارد بالا، مهندس هوافضا همچنین با تخمین هزینه های پروژه، حضور در جلسات، نوشتن گزارشات فنی و ارائه گزارش کار به مدیران و مشتریان سرو کار دارد. پس از کسب چند سال تجربه کاری، می تواند به عنوان متخصص تشخیص علل تصادفات هوایی کار کند.
مهارت و توانمندی های مورد نیاز مهندس هوافضا
داشتن مهارت و تخصص از مهم ترین عوامل موفقیت شغلی محسوب می شود. امروزه تعداد فارغ التحصیلان دانشگاهی افزایش زیادی یافته ولی تعداد افرادی که در حوزه تخصصی خود مهارت و تخصص خوبی داشته باشند، بسیار کم است. به عبارتی حتی در شرایط فعلی بازارکار نامناسب کشور، مهندس هوافضایی که با علاقه وارد این حوزه شده و مهارت و تخصص خوب و مناسبی کسب کرده است، به راحتی می تواند موقعیت های شغلی بسیار مناسب همراه با درآمدی عالی را پیدا کند.
برخی از مهارت ها و توانمندی های کلی لازم برای یک مهندس هوافضا
مهارت عالی در حل مساله
مهارت عالی در زمینه ریاضیات و فناوری اطلاعات
آشنایی با نرم افزارهای طراحی های کامپیوتری
دانش فنی عالی
توانایی برنامه ریزی، اولویت بندی و مدیریت پروژه
به روز بودن و آگاهی از جدید ترین پیشرفت ها
آگاهی کامل نسبت به قوانین نظارتی مهندسی
توانایی کار تیمی
توانایی خوب در تحلیل مسایل
آشنایی با زبان انگلیسی
مهارت های مربوط به نرم افزارهای تخصصی مهندسی هوافضا
امروزه نرم افزارهای رایانه ای یکی از مهم ترین ابزارهای کمکی مهندس هوافضا است که یاری گر او در رسیدن به اهدافش می باشد. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس هوافضا بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس هوافضا را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به این حوزه قرار داده اند.
بنابراین اگر می خواهید در شغل مهندسی هوافضا موفق باشید، به راحتی و سریعا بتوانید شغل مناسب و پردرآمدی را در حوزه تخصصی خود یعنی مهندسی هوافضا پیدا کنید و یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می خواهید پله های ترقی را سریعتر طی کنید، مطمئن باشید یادگیری نرم افزارهای تخصصی مهندسی هوافضا یکی از راه های اصلی و مطمئن برای شماست.
برخی از مهم ترین نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی هوافضا
Catia: نرم‌افزار طراحی قطعات
Ansys: نرم‌افزاری برای تحلیل مهندسی قطعات در تحلیل‌های دینامیکی
Fluent : نرم‌افزار مدل کردن جریان سیال و انتقال حرارت در هندسه‌های پیچیده
ABAQUS : نرم افزاری برای تحلیل های المان محدود
XFLR۵ : نرم‌افزاری مفید برای آغاز یادگیری هوافضا
Unigraphics : نرم افزار مدل سازی و طراحی قطعات
Matlab : نرم‌افزاری برای نوشتن برنامه و محاسبات ریاضی در مهندسی
تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی هوافضا
فارغ التحصیلان رشته مهندسی هوافضا در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می توانند وارد این حوزه شوند. البته از آنجا که شباهت زیادی بین تخصص و برنامه درسی مهندسی هوافضا و مهندسی مکانیک وجود دارد و خیلی از مواقع مهندس هوافضا به جای مهندس مکانیک در بخش های مختلف صنعت فعالیت می کند، ممکن است یک مهندس مکانیک بتواند به عنوان مهندس هوافضا در صنایع مربوطه کار کند.
آینده شغلی، بازار کار و فرصت های استخدامی مهندسی هوافضا
مهندس هوافضا می تواند در صنایعی که به طراحی و تولید هواپیماها، موشک ها، سیستم های دفاعی، ماهواره ها و یا فضاپیماها می پردازند، کار کند. کاربرد زمینه‌های مطالعاتی یک مهندس هوافضا تنها به طراحی هواپیما و وسایل پرنده محدود نمی‌شود در نتیجه یک مهندس هوافضا علاوه بر شرکتهای هوایی و هواپیمایی، در نیروگاهها، صنایع نفت و گاز و صنایع خودروسازی فرصتهای شغلی خوبی دارد. با داشتن تجربه و دانش لازم، مهندس هوافضا می تواند در بخش تحقیق و توسعه این نوع شرکت ها مشغول به کار شود.
به بیان دیگر مهندس هوا فضا می تواند در صنایع و موسسات تحقیقاتی هواپیمایی ، موشکی و ماهواره فعالیت کنند. همچنین در کلیه موسسات و سازمان هایی که به نحوی از وسایل پرنده استفاده می کنند، به عنوان کارشناس تحقیق در عملیات و تعمیر و نگهداری فعالیت نماید. از سوی دیگر چون سازه اتومبیل و کشتی مشترکات زیادی با سازه یک هواپیما دارد و توربین های گاز یک نیروگاه یا ایستگاه پمپ گاز همانند یک موتور جت تحلیل و طراحی می گردد، یک مهندس هوا فضا علاوه بر شرکت های هوایی در نیروگاه ها، صنایع نفت و گاز و صنایع خودروسازی فرصت های شغلی خوبی دارد. علاوه بر ساخت هواپیما فارغ التحصیلان رشته مهندسی هوافضا می توانند در فرودگاهها در قسمت تعمیر و نگهداری هواپیما و همچنین در صنایع دفاع روی طراحی موشک و جنگ افزارها فعالیت کنند یا می توانند روی آئرودینامیک خودروها، سازه های خودروسازی و تولید توربین های بخار برای تولید برق کار کنند.
مهندس هوافضابرخی از شرکت های خصوصی در ایران در حوزه محدود، کار سفارشی انجام می دهند مثل طراحی اولیه و مشاوره پروژه های دانشگاهی و اختراعی، ساخت پرنده های تصویر بردار و .... مهندس هوافضا می تواند در این شرکت ها نیز مشغول به کار شود.
برخی از متخصصان مهمترین مشکل رشته مهندسی هوافضا را جدید بودن آن می دانند و این که هنوز برای آن برنامه‌ریزی‌های لازم صورت نگرفته و در نتیجه پراکنده‌کاری در این رشته زیاد است و در کل جذب نیروی انسانی از کانال صحیحی انجام نمی‌گیرد. اگر این نوع مشکلات رفع شود، مهندسی هوافضا از بازارکار بسیار مناسبی برخوردار می شود.
مهمترین شرکت ها و سازمان های فعال در صنعت هوافضا که مهندسان هوافضا می توانند در آنها مشغول کار شوند
سازمان صنایع هوایی (ساخت و تعمیرات اساسی انواع پرنده های نظامی و تجاری)
شرکت صنایع هواپیماسازی ایران
شرکت پنها (بزرگترین پشتیبان تعمیرات سنگین ناوگان بالگردهای کشور)
صنایع هوایی قدس (طراحی، ساخت، ارائه‌ی خدمات گسترده پس از فروش انواع پهپاد و پرنده‌های بدون سرنشین، تولید و بهسازی انواع ملخ، چترهای نجات و چترهای فرود خودکار و غیر خودکار، طراحی و ساخت ایستگاه‌های کنترل زمینی (G.C.S)، سیستمهای الکترونیک پروازی، تصویربرداری هوایی، هدف‌یابی، ردگیری و رهیابی اپتیکی، اویونیکی و غیره)
وضعیت استخدام شغل مهندسی هوافضا در برخی کشورهای جهان
آمریکا - پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام مهندس هوافضا بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، رشد۵ درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل۱۴ درصد می باشد.
درآمد و حقوق مهندس هوافضا
به طور کلی می توان گفت که اگر یک مهندس هوافضا وارد یکی از شرکتهای دولتی و یا نظامی شود، تا مدتی حقوق و مزایای او از نظام پرداخت دولتی و یا نظامی تبعیت می کند مگر اینکه تخصص او در حدی باشد که بتوانید مطالبه حقوق و مزایای بیشتری نماید و به صورت خاص با او قرارداد منعقد نمایند.
اما در صورتی که مهندس هوافضا وارد صنعت های دیگری غیر از هوافضا شود، نحوه پرداخت حقوق اش از مدل حقوقی مرسوم در آن صنعت پیروی می کند. به عبارت دیگر اگر محل کار او یک سازمان یا شرکت دولتی باشد، حقوق دریافتی تابع نظام های پرداخت دولتی است. در صورتی که مهندس هوافضا در شرکت های خصوصی استخدام شود، با توجه به میزان تخصص، توانمندی و تجربه خود می تواند در خصوص میزان حقوق با آنها وارد مذاکره شود.
در جدیدترین پژوهش صورت گرفته در اواخر سال ۱۳۹۲ توسط تعدادی از متخصصان شغلی کشور، گروه های مختلف شغلی از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد مهندسان هوافضا در سمت های مختلف شغلی و در رده های مختلف سازمانی (کارشناس، سرپرست و مدیر) استخراج شده است.
برخی از سمت هایی که در این پژوهش در نظر گرفته شده اند شامل کارشناس فنی، کارشناس طراحی، سرپرست تولید، بازرس، مدیر اجرایی، مدیر پروژه و ... می باشند که یک مهندس هوافضا می تواند در هر یک از آنها استخدام شده و فعالیت نماید.
برای مهندس هوافضا در هر سمت و در هر رده سازمانی حداقل، حداکثر و متوسط درآمد ماهیانه ذکر شده است. به عنوان مثال مهندسان هوافضایی که در سمت کارشناس فنی در رده کارشناس کار می کنند، در اواخر سال ۱۳۹۲، حداقل درآمد ۸۰۰۰۰۰ تومان، حداکثر درآمد ۲۰۰۰۰۰۰ تومان و متوسط درآمد ماهیانه ۱۲۰۰۰۰۰ تومان را داشته اند.
درآمد ماهانه مهندس هوا فضا
همچنین از آنجا که تجربه و سابقه کاری یکی از عوامل موثر در تعیین حقوق و درآمد هر فردی از جمله مهندسان هوافضا می باشد، در بخش دیگری از این پژوهش، درآمد مهندس هوافضا از نظر سابقه کاری در رده های مختلف سازمانی مورد بررسی قرار گرفته است. همان طور که در تصویر زیر مشخص است در هر رده سازمانی با افزایش سابقه کاری، درآمد و حقوق مهندس هوافضا نیز افزایش می یابد.
درآمد مهندس هوافضا در برخی از کشورهای جهان
آمریکا - متوسط درآمد سالیانه مهندس هوافضا۹۷.۴۸۰ دلار (متوسط درآمد سالانه مهندسان ۸۳.۳۴۰ دلار و برای همه مشاغل۳۳.۸۴۰ دلار) در سال ۲۰۱۰ و مطابق با آخرین آمارها در سال ۲۰۱۳، ۱۰۲.۱۰۰ دلار بوده است.
انگلستان - متوسط درآمد سالیانه مهندس هوافضا برای افراد تازه کار سالانه ۳۰ تا ۳۷ هزار دلار، برای افراد باتجربه بین ۴۲ تا۶۰ هزار دلار و برای مهندسان ارشد بین ۶۷ تا۹۸ هزار دلار می باشد.
شخصیت های مناسب شغل مهندسی هوافضا
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و ... برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.